Evde bakım maaşı alan nasıl emekli olur

Dünyanın birçok yerinde yaşlı nüfusa yönelik bakım hizmetleri kapsamında sunulan güvence modelleri, artık Türkiye’de de uygulanıyor. Bakım ihtiyacı bulunan hasta, yaşlı veya engelli kişilere bakmanız karşılığında sosyal sigorta kapsamında çalışan statüsüyle emekliliğe hak kazanabilirsiniz.

Hem bakıma ihtiyacı olanların hem de bakıcıların yararına olan evde bakım maaşının bağlanması ve bakım sigortasının devreye girmesi, ülkemizdeki demografik dönüşümler ile uyumlu bir çözüm oluyor. Böylece uzun dönemli bakım hizmet süreci her iki taraf için de avantajlı oluyor.

Evde Bakım Aylığı İçin Başvuru Şartları Nelerdir?

Bakıma ihtiyaç duyan birine verilen bakım hizmeti karşılığında evde bakım aylığı almak için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının il veya ilçe müdürlüklerine başvuru yapılıyor. Yapılan başvurunun olumlu sonuçlanabilmesi için bakım ihtiyacı olan kişinin kriterlerine ve hane içi gelir düzeyine bakılıyor. Peki bakım maaşı başvurularında sağlanması gereken ön koşullar neler?

• Engel oranı: Bakıma ihtiyaç duyan kişi için Sağlık Bakanlığının kurumlarından alınmış olan engelli raporunda en az %50 oranında engel durumu olması gerekiyor.
• Bakım ihtiyacının netleştirilmesi: Evde bakım maaşı verilmesi için kişinin temel ihtiyaçlarını kendisinin karşılayabilmesi durumları yeterli görülmüyor. Engelli kişinin ihtiyaçlarını karşılayacak ikinci bir kimseyi zorunlu kılan şartlar aranıyor.
• Gelir düzeyi: Yakınının bakımını üstlenen bir kişinin maaş alabilmesi için hane içinde kişi başına düşen gelir miktarının asgari ücretin 3/2’sinden daha düşük olması gerekiyor.
• Akrabalık bağı: Bakım ihtiyacı olan kişi ile bakım veren arasında akrabalık bağı olması gerekiyor

Evde Bakım Aylığı Hangi Durumlarda Kesilir?

Bakmakla yükümlü olduğu kişi için evde bakım aylığı alanların, bu maddi destekten yararlandıkları süre boyunca zorunlu şartları karşılamaları gerekiyor. Bakım aylığının sonlandırılmasına hane içinde kişi başına düşen gelir düzeyinin artması yol açabiliyor. Bunun yanında bakım ihtiyacı bulunan kişinin engelli raporunun süresinin olduğu durumlarda ve sürenin bitiminden itibaren kendi işini görecek düzeyde engel oranı ortadan kalkıyorsa bakım aylığı yine kesiliyor.

Evde Bakım Maaşı Alanlara Sigorta Uygulaması

Bir yakınına bakım hizmeti veren kişinin yasal olarak emekliliğe hak kazanması için, bakım görevlisi statüsüne erişmesi gerekiyor. Bunun için esnek çalışma modeli olarak görülen bakıcılık için ödenen sosyal yardım ücreti haricinde sigorta primlerinin yatırılmasıyla bakım veren kişi emekliliğe adım atıyor. Evde bakım sağlayanların çalışan statüsünde değerlendirilebilmesi için ise evde bakım sertifikasına sahip olmaları şartı aranıyor. Hasta, engelli veya yaşlı yakınları için bakım hizmeti sağlayan kişilerin, uzman bakım görevlisi olabilmek için evde bakım sertifika programını tamamlaması şartı aranıyor. İnternet aracılığıyla online olarak takip edilen dersler ile Anadolu Üniversitesi’nin açmış olduğu sertifika programı sayesinde, temel yaşlı bakım hizmetlerine yönelik ilke ve uygulamaların öğretilmesi amaçlanıyor.

Bakım Sigortası Hangi Durumlarda İptal Olur?

Bazı durumlarda bakım alanların güvenliğinin sağlanabilmesi çeşitli ceza uygulamaları söz konusu olabiliyor. Evde bakım sertifika programlarıyla uzmanlık alanlar, bakım sağladıkları ortam koşullarının uygunluğunun ve aykırı bir amaç taşımaksızın programa uygun şekilde çalışıp çalışmadıklarının kontrol edilmesi konusunda denetleniyorlar. Bu denetimlerden sonra ücretin istismar edildiği tespit edilirse, bakıcılar sigortalarının iptal edilmesi durumuyla karşı karşıya geliyorlar.

Sizin ya da yakınınızın başın gelebilecek kaza vb. durumlarda oluşacak maddi hasarı tamamlayıcı sağlık sigortası ve özel sağlık sigortası ile kolayca karşılayabilirsiniz. Sizin için en doğru sağlık sigortası poliçesine sigorta şirketlerinin kıyaslayarak ulaşacağınız Sigortambir.com daima hizmetinizde. Sigortambir üzerinden Türkiye’nin en iyi sağlık sigortası şirketlerini bir arada bulabilir, ihtiyacınız olan sigorta ürününe en uygun fiyatla kolayca sahip olabilirsiniz.

Evde bakım maaşlarıyla ilgili hala çok soru sorulduğunu ve bazı ayrıntıların da yanlış bilindiğini görüyorum. Bu sorulardan ve yanlış bilinenlerden yola çıkarak konu hakkında yazmak istedim, umarım faydalı olur.

Özellikle sosyal medyada okuduğum yanlış söylemlerden biri bu paranın her engelinin hakkı olduğuna dairdir. Maalesef bu paralar sadece bakıma muhtaç ve geliri düşük olan engellilerin bakımlarının yapılması için ödenen bir ücrettir. Nerden nasıl yayıldığını bilmediğim diğer yanlış söylemler ise bakım ücretlerinin UNİCEF, BM ya da zengin iş adamları tarafından karşılandığıdır. Böyle bir şey yok, bu ücretler devlet tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca her ne kadar bakım “maaşı/aylığı” dense de bu engellinin yaşadığı hanedeki gelirin düşük olduğu için engellinin bakımının yapılabilmesi için verilen yardımdır. Hatta bu sebepten dolayı bankalar bile bakım parasını gelir olarak hesaplamaz.

Evde bakım aylığına hak kazanmak için başlıca şu 3 şart aranmaktadır:

1. Ağır engelli olduğunu belirten sağlık kurulu raporu
2. Bakıma muhtaçlık kriterinin olması
3. Gelir kriterlerinin uygun olması

Şimdi bu şartları biraz açalım:

1. Tam teşekküllü bir hastanenin sağlık kurulu tarafından düzenlenmiş engel oranının en az %50 olan ve “ağır engelli” bölümünde “evet” yazan rapor gerekmektedir. Ağır engelli, günlük hayatını başkasının yardımı olmadan devam edemeyeceğine sağlık kurulu tarafından karar verilen kişileri belirtir.

Küçük çocuklar zaten başkasının yardımına muhtaç oldukları için yaşıtlarına göre gerilik ancak yaşları ilerledikçe net olarak kendini göstermektedir, erken yaşta alınan sağlık kurulu raporlarında engel oranının tespitinde zorluk yaşanabiliyor. Bu sebepten de genelde küçük çocukların raporları süresiz değil de 1 ve ya 2 senelik veriliyor ve ağır engelli ibaresi de genelde işaretlenmiyor.

2. Bakıma muhtaç engelli, yeme, içme, tuvalet, banyo gibi her türlü ihtiyaçlarını tek başına yerine getirmekte zorlanan ya da hiç yerine getiremeyen ve hayatını devam ettirmek için sürekli başkasının yardımına ve bakımına ihtiyaç duyan kişidir.

3.Gelir kriteri: Engellinin bulunduğu hanedeki tüm yaşayanların kişi başı geliri net asgari ücretin 2/3′ü geçmemesi gerekmektedir, bu tutar 2013 yılının 2. yarısı (temmuz-aralık) için 487,52 TL dir. Kişi başı gelirin tespiti için bakmakla yükümlü engelli olduğu hanede sürekli ikamet eden kişilerin her ne ad altında olursa olsun gelirleri toplanır ve hanede yaşayan kişi sayısına bölünür.

Ancak bakmakla yükümlü olmadığı engelliye bakanlar için, mesela engelli kardeşine bakanlar için hanedeki tüm gelir dikkate alınmaz sadece engellinin kendisine ait gelirlerin net asgari ücretin 2/3′ü geçmemesi gerekmektedir.

Bu üç şartı uygunsa evde bakım parası için ikamet ettiğiniz yerde varsa Aile ve Sosyal Politikalar İlçe Müdürlüğüne yoksa İl Müdürlüğüne engellinin yakını tarafından müracaat edilir, engellinin kendisinin gitmesine/götürülmesine gerek yoktur. Bakım parasının bağlanabilmesi için aşağıdaki belgeler istenecektir. Bunları bilgi amaçlı yazıyorum ilk müracaatta götürmenize gerek yoktur.

• Ağır engelli olduğunu belirten sağlık kurulu raporunun fotokopisi
• Engellinin ve bakıcının kimlik fotokopisi
• Engellinin 2 adet vesikalık fotoğrafı
• Hane halkı kimlik bildirim formu (Muhtarlıktan alınacak)
• Gelir Durumuna ilişkin beyan belgesi ve evde çalışan veya emekli olan herkesin maaş bordrosu.
• Engellinin ve bakmakla yükümlü olduğu aynı hanede yaşayan kişilerin malvarlıkları varsa, tapu veya ruhsat fotokopileri
• Engellinin varsa öğrenim durumunu gösteren belge
• Engellinin anne babası boşanmış ise boşanma kararının fotokopisi
• Engellinin vasisi varsa, vasi atanmasına ilişkin mahkeme kararı fotokopisi

Bu evraklar dışında Aile ve Sosyal Politikalar İl/İlçe Müdürlüğünde oluşturulan bakım hizmetleri değerlendirme heyeti ev ziyareti yapar ve engellinin muhtaçlık durumunu yerinde inceleyip rapor hazırlar. Tüm incelemeler sonucunda engellinin şartları yerine getirdiği tespit edilen engelli için evde bakım ücreti bağlanır. Bakım ücreti bakım hizmetinin verilmesini takip eden ay içinde il müdürlüğü tarafından engelliye bakan yakınına ödenir. Bu ücret 2013 senesinin 2. yarısı için 731,29 TL olarak belirlenmiştir.

Ev ziyareti yapan heyetin engellinin bakıma muhtaçlık kriterine uygun olmadığı veya verilen bilgilerin yanlış olduğu sonucuna varması durumunda evde bakım ücreti talebi red edilir. Bu sonuç en geç 1 ay içinde yazılı olarak müracaat eden kişiye bildirilir. Red cevabına müracaatın yapıldığı İl/İlçe Müdürlüğüne yazılı olarak itiraz edilebilir. Bu durumda farklı kişilerin olduğu bir heyet görevlendirilir ve onun kararı nihai karardır.

Kimler bakıcı olabilir?
Evde bakım ücretinden yararlanabilmek için engelli kişiye bakacak olan kişi ile engelli akraba olmak zorundadır, akrabası yoksa mahkemece tayin edilen vasisi bakıcı olabilir. Engelliye bakıcı olacak kişilerin engelliyle aynı adreste ikamet etmesi şarttır.

Ancak bakıma muhtaç engelliye aynı adreste bakacak akraba veya vasisi olmaması durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi şartıyla, bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adreste bulunan akraba ya da vasi tarafından da verilebilir. Bu durumda engellinin 24 saat içindeki tüm ihtiyaçlarının giderilmesi ve bakıcının fiilen en az 8 saat engelliyle birlikte olması gerekmektedir.

Bir bakıcı birden fazla engelliye bakabilir mi?
Bir bakıcı en fazla 2 engelliye bakabilir ve her ikisi için de ayrı ayrı bakım ücreti alır. Aynı hanede bakıma muhtaç daha fazla engellinin bulunması ve onlar için de bakım ücreti alabilmek için ayrı bir bakıcının daha olması gerekmektedir.

Engellinin ve ya bakıcısının sosyal güvencesi olması evde bakım ücreti almasına engel midir?
Bu soruyu cevaplayabilmek için ayrıntılara bakmak lazım. Hem engelli hem de bakıcısı çalışmayıp bakmakla yükümlü olduğu kişiler üzerinden sosyal güvencesi (ssk, bağkur, emekli sandığı) varsa evde bakım ücreti alınmasına engel değildir.

Engelli çalışıyorsa ve bakıcısı ona iş yerine gidiş gelişte ve iş yerinde eşlik ediyorsa, gelir kriteri de uygunsa bakım parası bağlanır. Ancak engelli tek başına işe gidiyor ve bakıcısı olmadan çalışabiliyorsa, gelir kriteri uygun dahi olsa bu durum bakım parasının bağlanmasına engel teşkil edebilir.

Bakıcı engellinin bakımını aksatmayacak şekilde ve gelir kriterini aşmadığı sürece evde bir iş yapması, bu işten dolayı sosyal güvencesi bile olsa bakım parası almasına engel teşkil etmez.

Mal varlıkları ve birikmiş para evde bakım parası bağlanmasına engel midir?
Engellinin ve bakmakla yükümlü yakınlarının birlikte yaşadıkları ev ve kullandıkları araba evde bakım parsı alınmasına engel değildir. Ancak kiraya verilmiş başka bir gayrimenkul varsa kira gelir olarak hesaplanır. Gelir kriteri aşılmadığı sürece bakım parası alınmasına engel değildir.

Engellinin veya hanede yaşayan bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bankada birikmişleri varsa, aylık faiz/kar gelir olarak hesaplanır ve gelir kriteri aşılmadığı sürece sorun olmaz.

İkametgah ve gelir durumuyla ilgili değişiklikler
İkametgah değişikliğini 15 gün içerisinde, gelir durumundaki değişiklikleri de 3 ay içerisinde bildirme zorunluluğu vardır. Bu süre aşıldığında evde bakım parası kesilir. Tekrar bağlanabilmesi için ilk müracaat gibi kabul edilir. Arada ödenmeyen aylar geriye dönük ödenmez. (Yaşanan bazı sorunlardan dolayı bu gibi değişiklikleri beklemeden hemen bildirilmesini tavsiye ederim.)

İkamet değişikliği başka bir ile olacaksa, evde bakım parası aldığınız ilin bağlı olduğu il müdürlüğene yeni taşınacağınız adresi ve tarihi bildirir dilekçe verilmesi gerekmektedir. Bu durumda dosya yeni ikametin bulunduğu ildeki müdürlüğe yollanır. İlk müracaattaki belgeler tekrar istenir ve evde bakım parası verilmesi uygun bulunması durumunda işlemlerin bitimine kadar ödenmeyen ücretler geriye dönük ödenir.

Sağlık kurulu raporu süresi bittiğinde ne olur?
Evde bakım parasının kesilmesine sıkça neden olan sebeplerden biri de süreli olan sağlık kurulu raporlarıdır. Bu konuda istenmeyen sürprizler yaşamamak için 1 ya da 2 senelik düzenlenen sağlık kurulu raporlarının süresi bitmeden önce yeni rapor çıkarılmalı ve fotokopisi Aile ve Sosyal Politikalar İl/İlçe Müdürlüğüne teslim edilmelidir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2012/24 sayılı genelgenin 2. maddesinde rapor süresi bittiği için durdurulan evde bakım ücreti ibraz edilen yeni raporun yönetmelik hükümlerine uygun olması halinde evde bakım ücretinin iki raporun arasındaki süreyi de kapsayacak şekilde geriye dönük ödenmesi gerektiğini belirtiyor.

Bakıma muhtaç engellinin vefat durumu
Bakıma muhtaç engellinin vefat durumunu da en geç 15 gün içerisinde bildirme zorunluluğu vardır. Aksi halde hukuki işlemler başlatılır.

Tahmin ettiğimden daha uzun bir yazı oldu, umarım okurken sıkılmamışınızdır. Elimden geldiğince, dilimin döndüğünce anlaşılır yazmaya çalıştım. Yine de bu konuyla ilgili aklınıza takılan sorularınız olursa lütfen yorum kısmına yazmaktan çekinmeyiniz.

Özlem Yıldırım Şeker

Evde bakım aylığı alan kişi emekli olabilir mi?

Evde bakım hizmeti yapanlara sigorta yapılıyor mu?

Evde bakım maaşı hasta ölürse ne olur?

Evde bakım maaşı hangi durumlarda kesilir 2022?