Memur disiplin cezaları, buna sebep olan davranışlar ve bu cezaların iptali meselesi uygulamada en çok merak edilen konular arasında yer almaktadır. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu bu konu hakkında önemli düzenlemelere yer vermiştir. Show
Yazımızda memur disiplin cezaları ve iptali konusunu güncel kanuni düzene ve uygulamadaki işleyişe göre izah edeceğiz. Memuriyette disiplin cezaları konusunda en çok sorulan soruları cevaplandıracağız ve bilinmesi gereken bazı noktalara değineceğiz. Önemli ve zor bir hukuki zemini olması hasebiyle dikkatli okumanızı tavsiye ederiz. İçindekiler
Memuriyette Disiplin Cezası ve İptali Nedir?657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 124 ve devamında yer alan fiillerin işlenmesi durumunda somut olayın özelliklerine göre söz konusu memura verilecek olan ceza memur disiplin cezası denir. Bu cezanın şekil veya esas yönünden hukuka aykırılığından bahisle başlatılan hukuki sürece ise memur disiplin cezasına itiraz denir. Belirtmemiz gerekir ki bu cezalar gelişigüzel keyfi uygulama ile verilemez. Burada hem soruşturmanın işleyişi bakımından hem de cezanın verilmesi bakımından ciddi bir hukuki arka planı vardır. Haksız olarak verilen memur disiplin cezasına mutlaka itiraz edilmelidir. Bu noktada hatalı yahut ihmali işlemlerden kaçınmak ve buna bağlı olarak haklı iken haksız düşmemek adına avukat yardımı alınmasında yarar vardır. Memur Disiplin Soruşturması AşamalarıMemur hakkında önce bir soruşturma süreci işletilir. Bu süreçte ilgili memur ve söz konusu fiil hakkında rapor/dosya hazırlanır, gerekli bilgi ve belgeler toplanır. Bunun ardından kararı verecek olan mercilere bu rapor/dosya sunulur. Memurlara verilecek olan disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 125 düzenlemesinde yer almıştır. Buna göre memurun şu disiplin cezaları ile karşı karşıya kalması mümkündür:
Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları soruşturmanın tamamlanmasının ardından 15 gün içerisinde verilmek zorundadır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının gerektiği hallerde soruşturma dosyası 15 gün içerisinde yetkili merciye sunulmak ve ardından 30 gün içerisinde sonuçlandırılmak zorundadır. Memurluktan çıkarma cezası ise soruşturma dosyasının yetkili merciye ulaştırılmasından itibaren azami 6 ay içerisinde sonuçlandırılır. Şimdi tek tek verilebilecek memur disiplin cezaları hakkında bilgi verelim. Memur Disiplin Cezaları Nelerdir?Memur disiplin soruşturma usulüne yukarıda değindik. Soruşturma sonucunca bazı cezalar verilebilir. Bu konuda verilebilecek memur disiplin cezaları şunlardır: Uyarma Disiplin CezasıUyarma adı üzerinde basit bir uyarıdan ibarettir. Söz konusu memura görev ve davranışlarında daha dikkat ve özen göstermesi gerektiğinin ihtar edilmesine denir. Bu bildirim yazılı yapılır. Peki hangi hallerde uyarma disiplin cezası söz konusu olur? Şöyle ki;
Kınama Disiplin CezasıBu sefer uyarmayı bir tık aşan bir disiplin cezası söz konusudur. Gene yazılı olarak söz konusu memura görev ve davranışlarının kusurlu olduğu bildirilir. Peki hangi hallerde memura kınama cezası verilir? Şöyle ki;
Aylıktan Kesme Disiplin CezasıBelirli davranışları yapan memurun aylık maaşından belirli oranda kesilmesi anlamına gelen disiplin cezasıdır. Burada maaştan kesilecek olan oran 1/30 ile 1/8 arasında değişecektir. Bu oran da brüt maaş üzerinden belirlenir. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘aylıktan kesme cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Peki hangi hallerde aylıktan kesme cezası uygulanır? Şöyle ki;
Kademe İlerlemesinin Durdurulması Disiplin CezasıBilindiği üzere memuriyette kademe ilerlemesi vardır. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Aşağıda yer alan fiilleri işleyen memur, fiilin ağırlık derecesine göre kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezasına mahkum edilir.
Devlet Memurluğundan Çıkarma Disiplin CezasıKişinin bir daha Devlet memuru olamayacak şekilde memurluktan çıkarılmasına, meslekten ihraç edilmesine denir. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘devlet memurluğundan çıkarma cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Aşağıda saydığımız hallerde kişi hakkında devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezası uygulanır:
Görüldüğü üzere memur disiplin ve cezaları kimi durumda çok basit iken kimi durumda ciddi boyutlara ulaşabilir ki bu iki ceza arasında bunlara neden olan davranışlar arasında çok büyük bir fark bulunmaz. Bu nedenle bir memurun disiplin soruşturması geçirmesi, herhangi bir ceza ile karşı karşıya kalması durumunda hızlı bir şekilde hukuki süreç başlatması ve hakkını araması gerekir. Aksi halde haklı iken haksız konuma düşebilir. Burada avukat yardımı almak da oldukça önemlidir. Disiplin Cezasında Tekerrür, Azaltılmış ve Artırılmış CezaYukarıda bahsettiğimiz fiilleri işleyen ve hakkında cezaya hükmedilecek olan memur eğer geçmiş hizmetleri sırasında çalışmaları olumlu biri ise ve ödül yahut başarı belgesi almışsa bu kişiye bir derece daha hafif olan ceza uygulanabilir. Burada cezada indirim yapılıp yapılmayacağı veya hangi cezanın uygulanacağı, cezaya hükmedecek mercinin takdirindedir. Belirtmemiz gerekir ki yukarıda saydığımız fiiller tahdidi yani sınırlı sayıda değildir. Bir memurun fiili yukarıda saydıklarımıza tam olarak uymuyor ancak bunlara benzerse gene aynı türden ceza uygulanır. Ayrıca başka kanun ve düzenlemelerde yer alan disiplin cezaları da uygulama alanı bulabilir. Öğrenim durumu nedeniyle yükselebileceği son kadroda olan memur hakkında kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirecek bir durum söz konusu olursa bu ceza anlamsız kalacağı için bu kişi hakkında brüt aylık maaşından 1/4’ü ile 1/2’si arasında kesinti yapılır. Eğer fiili tekerrür ederse memurluktan çıkarılma disiplin cezası uygulanır. Disiplin cezasına neden olan bir fiil, cezanın sicilden silinmesine ilişkin süre içerisinde tekrar ederse bu sefer bir derece daha ağır olan cezaya hükmedilir. Bununla ilgili ayrıntılara aşağıda değineceğiz. Aynı ceza kategorisi içerisinde yer alan farklı fiillerin 3. kez işlenişinde de bir derece ağır cezaya hükmedilir. Ayıktan Kesme ve Kademe İlerlemesinin Durdurulmasının Terfiye EtkisiKişi hakkında aylıktan kesme cezası uygulanmışsa 5 yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası uygulanmışsa 10 yıl boyunca şu kadrolara terfi edilemez:
Memurlukta Disiplin Cezalarına İtiraz ve İptal DavasıMemur disiplin cezaları konusunda itiraz mümkün olduğu gibi idari yargıda iptal ve tam yargı davası açmak da mümkündür. Öncelikle itiraz süreci işletilmelidir. Şöyle ki:
Devlet memuru, savunması alınmadan disiplin cezası ile karşı karşıya bırakılamaz. Ancak kendisine 7 günden az olmayacak şekilde süre veya savunmasını yapması için belirli bir tarih verilen memur, bu süre içerisinde veya belirtilen tarihte savunmasını yapmaz ise savunma hakkından vazgeçmiş kabul edilir. Meslekten çıkarılmak istenen memur, soruşturma evrakını inceleyebilir, olaya ilişkin tanık dinletebilir, disiplin kurulunda sözlü yahut yazılı olarak savunma yapabilir, kendisini vekil ile temsil ettirebilir. Belirtmemiz gerekir ki savunma aşaması memur için en önemli aşamadır. Memur savunmasını hukuki zemine iyi oturtmalı, kanuni dayanaklarını iyi belirlemeli, idari mahkeme kararlarından örnekleme yapmalı, ispat araçları bakımından yarayışlı bir savunma hazırlamalıdır. Bunu yaparken ilerleyen süreci ihtimalli olarak hesaplayabilmeli ve aleyhine ispatı kabil olmayan iddiaları bertaraf etmelidir. Belirtmemiz gerekir ki bu savunmanın tecrübeli bir avukat yardımı ile birlikte yapılması en sağlıklısı olacaktır. Memurluktan çıkarma disiplin cezası dışındaki disiplin cezalarında önce itiraz süreci işletilir. İtiraz kabul edilirse zaten ceza kalkar. İtiraz reddedilirse veya itiraz reddedilirse disiplin cezası kesinleşmiş olur. Ceza kesinleşince idari yargıda dava açma imkanı doğar. Memurluktan çıkarmada ise itiraz olmaksızın direkt olarak dava açılır. Buna uygulamada memur disiplin cezası iptali davası denir. Disiplin Cezasına İtiraz Dava Açma Süresi: Disiplin cezasına itiraz ve dava açma süresi de önemlidir çünkü bu süreler kaçırılırsa artık dava açma imkanı kalmaz. Bu süreleri şu şekilde izah edebiliriz:
İptal davası sadece idari işlemin iptal edilmesini konu edinir. Tam yargı davası ise idarenin yaptığı bu işlemden ötürü zarara uğrayan kişinin tazminat talep ettiği davadır. Memur disiplin cezası iptali davası aslında bir iptal davasıdır. Ancak iptal davası ve tam yargı (tazminat) davasının birlikte açılmasının önünde bir engel yoktur. Belirtmemiz gerekir ki burada tecrübeli bir avukat yardımı alınarak somut olaya göre izlenmesi gereken en yarayışlı yolun tespit edilmesi gerekir. Bu konunun önemli ayrıntıları için “iptal davası” ve “tam yargı davası” başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz. Memur Disiplin Cezaları Konusunda Bilinmesi GerekenlerMemur Disiplin Cezasını Kim Verir ve Ne Zaman Başlar?Memur disiplin cezasını kimin vereceği, işlenen fiile ve cezaya bağlıdır. Cezayı verecek merciileri bir tablo ile gösterecek olursak;
Disiplin kurullarının bu saydıklarımızdan başka herhangi bir cezayı uygulama yetkileri yoktur. Ya bu yönde kendilerine ulaşan talebi kabul ederler ya da reddederler. Eğer ret kararı alırlarsa atamaya yetkili olan amirler 15 gün içerisinde başka bir disiplin cezası verme imkanına sahiptirler. Memur disiplin cezaları kural olarak verildiği andan itibaren hüküm ifade etmeye başlar ve buna bağlı olarak derhal uygulamaya alınır. Eğer aylıktan kesme cezasına hükmedilmişse, cezanın veriliş tarihini takip eden aybaşında uygulanır. Ceza ve Disiplin Soruşturmasının Birlikte YürümesiMemurun işlediği fiil aynı zamanda Türk Ceza Kanunu anlamında suç olabilir. Aynı anda ceza mahkemesinde kovuşturma sürüyor diye disiplin kovuşturması geciktirilmez. Memur hakkında ceza mahkemesinin verdiği karar, disiplin cezasının uygulanmasına engel değildir. Memur Disiplin Cezalarında ZamanaşımıMemur disiplin cezalarının verilmesi ve soruşturma – kovuşturmanın başlatılması bakımından zamanaşımı süresi söz konusudur. Bunları şu şekilde tablo ile gösterebiliriz:
Bu süreler fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren başlar. Eğer bu süreler içerisinde o kişi hakkında soruşturma – kovuşturma (memurluktan çıkarmada kovuşturma diğerlerinde soruşturma) başlamazsa artık söz konusu fiilinden ötürü o kişi hakkında disiplin cezası verilemez. Fiil veya fail öğrenilmemiş olsa dahi, bir fiilin üzerinden 2 yıl geçmesi ile artık o fiil hakkında disiplin cezası verilemez. Memur Disiplin Soruşturması ÖrneğiUygulamada hakkında soruşturma başlatılan memurların memur disiplin soruşturması örneği nasıl olur şeklinde soruları ile karşılaşıyoruz. Belirtmemiz gerekir ki her somut olay kendine has özellik taşır ve çoğu kurum memur disiplin soruşturması bakımından birbirinden farklı özellik gösterir. Bu nedenle süreçte izlenecek olan hukuki savunma, tecrübeli bir avukat yardımı alınarak kanuni zeminde ihtimalleri gözeterek gerçekleştirilmelidir. Benzermiş gibi görünen ancak hukuki olarak çok fazla farklılık içeren memur disiplin soruşturması örneği gibi unsurlara bakarak hatalı savunma yapılmamalıdır. Disiplin Cezasının Özlük Dosyasından SilinmesiBilindiği üzere bir memur hakkında hükmedilen disiplin cezası onun özlük dosyasına işlenir. Eğer memur hakkında meslekten ihraç dışında başka bir disiplin cezasına hükmedilmişse bu cezaların uygulanmasından belirli bir süre sonra bu ceza özlük dosyasından silinir. Bunun için ceza uygulandıktan ve aşağıda yer alan süreler geçtikten sonra yetkili amire başvuru yapılmalıdır. Memurun özlük dosyasından cezanın silinmesi talebi yetkili amir tarafından haklı görülmelidir. Cezanın uygulanmasından sonra geçmesi gereken süreler şu şekildedir:
Devlet Memurunun Görevden Uzaklaştırılması (Açığa Alınması)Devlet memurunun görevi başında bulunmasının sakıncalı olduğu her halde açığa alınması yani görevden geçici olarak uzaklaştırılması mümkündür. Esasen bu bir ihtiyati tedbirdir ve memur hakkında yürütülen soruşturmanın her aşamasında uygulanabilir. Görevden uzaklaştırma meselesi ayrıntılı bir meseledir. Burada ayrıntısına girmiyoruz. Bununla ilgili olarak ‘memurun açığa alınması’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Memuriyette Disiplin Cezaları ile İlgili Dikkat Edilmesi GerekenlerYukarıda memur disiplin cezalarının neler olduğuna, soruşturma sürecine ve bu cezaların iptali meselesine değindik. Belirtmemiz gerekir ki süreç çoğu zaman burada anlattıklarımızı aşar ve kendine has özellikler doğurur. Her somut olayda o olaya özgü çözülmesi gereken hukuki problemler olabilir. Bu nedenle sürecin en başından itibaren iyi analiz edilmesi ve ona göre hukuki çare üretilmesi gerekir. İtiraz aşamasından iptal davasının son sürecine kadar her savunma hukuki temele oturtulmalıdır. Sonuç olarak memur disiplin cezaları ve iptali meselesinde avukat yardımı alınmalı ve bu şekilde hatalı yahut ihmali işlemlerin önüne önceden geçilmelidir. Ceza mahkemesi kararı idareyi bağlar mı?Bu ise beraatla sonuçlanan ceza yargılamasının aslında idare mahkemeleri açısından mutlak bağlayıcılığa sahip olduğu anlamına gelmektedir.
Disiplin cezası geri alınabilir mi?Kamu yararı amacına hizmet eden ve hukuka uygun olan bir işlem disiplin cezası olsa da geri alınamaz. Hukuk Devleti ilkesinin gerçekleştirilebilmesi için idarenin işlemlerinin hukuka uygun olması gerekir.
Disiplin cezaları nasıl silinir?657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümleri uyarınca özlük dosyasına işlenmiş olan disiplin cezası, bazı şartların varlığı halinde memurun talebi üzerine veya af nedeniyle ya da açılan bir dava sonucuna istinaden özlük dosyasından silinebilir. Bu haller dışında, disiplin cezası özlük dosyasında kayıtlı kalır.
Disiplin amiri cezayı tamamen kaldırabilir mi?MADDE 7- (1) Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını vermeye yetkilidir. (2) Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezasına karşı yapılan itirazın kabulü hâlinde disiplin amirleri, kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir.
|